Çocuklar konuşmayı öğrenirken bazı sesleri yanlış söyleyebilirler. Çocuklar “b”, “p” veya “m” gibi bazı sesleri daha erken öğrenirken “r”, “l”, “z” veya “v” gibi diğer seslerin öğrenilmesi daha uzun sürer. Çoğu çocuk 4-5 yaşına kadar neredeyse tüm konuşma seslerini doğru söyleyebilir. Beklenen yaşlarda sesleri söylemeyen bir çocukta konuşma sesi bozukluğu olabilir. Konuşma sesi bozuklukları için "artikülasyon (sesletim) bozukluğu" ve "fonolojik (sesbilgisel) bozukluk" terimlerini duyabilirsiniz.
Çocuğunuz bir sesi diğerinin yerine koyabilir (örneğin; “kuş” sözcüğü yerine “tuş” diyebilir, sesleri tam söyleyemeyebilir (örneğin; “hayvan” yerine “ayvan” diyebilir), ses ekleyebilir (“pencere” sözcüğü yerine “penicere” diyebilir) veya bir sesi değiştirebilir (“köprü” sözcüğü yerine “körpü” diyebilir).
Küçük çocukların bazen yanlış sesleri söylemesi küçük yaşlarda gelişimsel olarak normaldir. Örneğin, çocuğunuz 2-3 yaşında "k" yerine "t" sesi çıkarabilir ve "kedi" için "tedi", "saat" yerine "sat" diyebilir. Bu erken dönemde gelişimsel olarak sorun değildir. Ancak yaşı ilerledikçe 5-6 yaşlarında bu hataları yapmaya devam ederse sorun olabilir.
Sesbilgisel bozukluk ise konuşma seslerini tanıyamama veya bir sözcüğü oluşturan hecelerin ve seslerin yerlerini karıştırmaya denir. Örneğin; ıspanak yerine ıpsanak veya portakal yerine porkatal gibi. Bu durumda önemli olan sesbilgisel farkındalıktır. Seanslarda çocuğun, seslerin birleşimiyle hecelerin, hecelerin birleşimiyle sözcüklerin, sözcüklerin birleşimiyle de cümlelerin oluştuğunu kavraması ve bu birimleri kullanarak zihinsel işlemleri gerçekleştirebilmesi amaçlanır. Eğitimlerde sesbilgisel farkındalıkta önemli olan anlamdan bağımsız olarak dilin ses yapısını ve seslerin sözcüklerin anlamlarını nasıl değiştirebildiğini kavramasına yardım etmektir.
Konuşma Sesi Gelişim Evreleri
- 24 aylıkken çocuklar sözcüklerin başında /b, d, h, m, n, p/ (Deniz, Bardakvb.) sözcüklerin ortasında /b, m, n/ (araba, amca vb.) sözcüklerin sonunda /m, p/ (kalem, kitap… vb.) seslerini kullanabilirler.
- 36 aylıkken sözcüklerin başında /f, g, k, t/ (fare,gemi, kitap, top… vb.) sözcüklerin ortasında /f, g, k, t, p/ (üfle, ege, akıl, iplik, ateş...vb) sözcüklerin sonunda /d, g, k, n, t/ (ad, şen, yut vb.) seslerini kullanabilir.
- 4 yaşında sözcüklerin ortasında /d/ (ada) ve sonunda /f /(küf) seslerini söyleyebilirler.
- 5 yaşında çocuk sözcüklerin başında /ç, c, l, s, ş, j/ (çocuk, can, şemsiye, limon, jeton vb.) ortasında ç,c,l,s,ş,z (açmak, ucuz, elma, eski, eşit, uzak vb.), sözcüklerin sonunda /l, ç, s, ş, r, v, z/ (bal, aç, kes, beş, bir, av, yüz vb.) seslerini söylebilirler.
- 6 yaşında ise sözcüklerin başında ve ortasında /r/ ve /v/ (robot, vazo .vb.) seslerini kullanabilirler.
