Duygusal gelişim bebeklikte başlayan ve yetişkinliğe kadar devam eden bir süreçtir. Bebekler öfke, üzüntü, neşe ve korku gibi temel duyguları hissetmeye başlarlar. Daha sonra çocuklar bir benlik duygusu geliştirmeye başladıkça utanç, şaşkınlık, gurur, suçluluk empati gibi daha karmaşık duyguları yaşarlar.
Çok küçük çocukların duyguları kalp atışlarının artması gibi fiziksel tepki ve davranışlardan oluşur. Çocuklar büyüdükçe duyguları tanıma becerisi geliştirirler. Kendi duygularının farkına varırlar ve diğer insanların duygularını daha iyi tanıyıp anlayabilirler. Duyguları tanıyıp farkettikçe onları nasıl yöneteceklerini öğrenirler.
Çocukların duygularını tanıyabilmesi ebeveynleri, öğretmenleri, akranlarıyla ilişkiler kurmasına ve geliştirmesine yardımcı olur. Kendi duygularını bilen ve yönetebilen çocuklar duygularını sakin ve uygun bir şekilde ifade edebilirler. Hayal kırıklığı, hüsran, ya da heyecan gibi güçlü duygular hissettikten sonra kendilerini toplayabilirler. Dürtülerini kontrol edip uygun şekilde davranabilirler. Başkalarına, kendilerine, nesnelere zarar vermezler.
Yetişkinler olarak hepimiz zaman zaman bunalmış hissedebiliriz. Bizi üzen ya da kızdıran farklı olaylar yaşadığımızda duygularımızı nasıl yönetebileceğimizi öğreniriz. Hayatımız boyunca da duygularımızla nasıl başa çıkabileceğimize dair farklı stratejiler üretiriz.
Yetişkinler gibi çocuklarda zaman zaman bunalmış hissedebilirler ancak yaşları nedeniyle duyguları yönetmeyi öğrenmek için daha az fırsatları olmuştur. Yetişkinlerin çocuklara duyguları anlamasında ve yönetmesinde yardım etmesi çocuğun kendini daha güvende hissetmesine yardımcı olur.
Çocuklarınıza duyguları tanımasında ve yönetmesinde yardımcı olmak için çocuğunuzda belli bir duygu gördüğünüzde duyguyu adlandırıp bunun hakkında konuşabilirsiniz. Örneğin ‘Yüzünde kocaman bir gülümseme var beni gördüğüne sevinmiş olmalısın.’
Çocuğunuzun başka insanlarda gördüğü duyguları isimlendirebilir ve konuşabilirsiniz. ‘Teyzen üzgün çünkü dedeni çok özlemiş ’gibi.
Kitap okurken, film izlerken gördüğünüz karakterlerin ifadelerini çocuğunuzla birlikte adlandırabilir ve hakkında konuşabilirsiniz. ‘ Ali’nin yüz ifadesine bak üzgün görünüyor’ gibi.
Farklı olaylar hakkında kendiniz duygularınızı nasıl tanıdığınızı paylaşabilir ve çocuğunuzun kendi duygularını tanımasına yardımcı olabilirsiniz. ‘Bardağı elimden düşürdüğümde yüksek sesle bağırmıştım. Bir hata yaptığında ve kızgın hissettiğinde sana da aynısı oluyor mu?’ gibi.
Çocuklarla duygular hakkında konuşmak onların duygularını tanıyıp yönetebilme becerisi kazanmalarına yardımcı olur. Bu sayede çocuklar daha rahat ve güvende hissederler. Kendilerini daha rahat ifade ederler ve daha kolay bir şekilde iletişim kurabilirler.
Elif Şimşek
Psikolog
