İnternet kullanımı ile telefonlar ve tabletler gibi dijital cihazlar günlük yaşantımızın büyük bir kısmında yer alıyor. Bu dijital cihazların kullanımının artmasıyla çocuklar da ekran başında çokça vakit geçirmeye başladılar. Çocuklar dijital aletleri kullanıp eğlenirken ve yeni şeyler öğrenirken, ekran başında geçirilen fazla zaman ise başka problemlere sebep olabilir.
Ebeveynler çocukları ekran başında vakit geçirirken çocuklarının ne izlediğini ya da ne kadar zaman geçirdiklerini her zaman bilemeyebilirler. Çocuklar telefon ya da tabletle vakit geçirirken şiddet içerikli davranışlara, güvenli olmayan davranışları içeren videolara, yanlış ve yanıltıcı bilgilere, siber zorbalığa maruz kalabilirler.
Ekran başında çok fazla vakit geçiren çocuklarda ise uyku problemleri, düşük notlar, daha az kitap okumak, arkadaş ve aile ile daha az vakit geçirme, kilo problemleri, duygu durumlarında değişimler, zayıf benlik algısı, beden algısı problemleri, kaybetme korkusu, yeni şeyler öğrenmeye daha az ilgi gösterme gibi durumlar gözlemlenebilir.
Aileler için çocuğun ekran süresini kontrol etmek zorlayıcı olabilir. Ancak telefon ya da tabletleri çocuğunuzun ne kadar kullanacağına dair bir plan oluşturmak için hiç bir zaman geç değildir.
2 yaş ve altındaki çocuklar için görüntülü konuşma dışında bir ekrana maruz kalmaması önerilmektedir. Çok küçük yaştaki çocuklar oyun, okuma, aile ve arkadaşlarla geçirilen zaman gibi günlük deneyimlerle daha iyi öğrenirler. Çocuk görüntülü konuşmada başka biriyle etkileşim halinde olduğu için uygundur. Bu yüzden aile bağlarını güçlendirirken çocuğun dil ve sosyal gelişimine katkı sağlayabilir.
3 yaş ve üzerindeki çocuklar için telefon ya da tablet kullanımı diğer aktivitelerle (dışarıda oynama, okuma, sosyalleşme) desteklenerek sağlıklı bir şekilde günlük hayatının parçası olabilir. Ailece belirlenen kurallar ekran süresini yönetmekte faydalı olacaktır. Bu kurallar aşağıda yer alan içeriklere göre belirlenebilir.
- Telefonu nerede kullanacağı; örneğin sadece oturma odasında kullanabilir ancak yatak odasında ya da arabada kullanmamalı.
- Telefonu ne zaman kullanacağı; örneğin yemek zamanında televizyon açık olabilir, ancak yatma saatinden bir saat önce telefon ya da tablet kullanmamalı,
- Telefonu nasıl kullanacağı; örneğin yaşına uygun eğitici oyunlar oynayabilir ya da yaşına uygun çizgi filmler izleyebilir.
Ayrıca uzun saatler yerine kısa sürelerle ve ara vererek telefon ya da tablet kullanması çocuk için daha iyi olacaktır. Bu araları sağlayabilmek için zamanlayıcı kullanabilir, bu aralarda çocuğunuzla yaratıcı başka oyunlar oynayabilirsiniz.
Dijital aletlerle vakit geçirirken çocuklar video izleyerek ya da oyun oynayarak çevrimiçi olurlar. Nasıl günlük hayatta yabancılarla konuşmuyor ya da kapıyı tanımadıklarımıza açmıyorsak çocuklar çevrimiçi olduğunda da güvenlik önlemleri alınması çocukların interneti güvenli bir şekilde kullanması için önemlidir. Bazı pratik internet güvenlik önlemleri aldığınızda, çocuğunuzu riskli veya uygunsuz içerik ve etkinliklerden korumuş olursunuz. Çocuğunuz telefon ya da tablet kullanırken birlikte veya yakınında olmanız internette ne yaptığını takip etmenize yardımcı olur. Çocuğunuzun oynadığı oyunların, internet sitelerinin ve çizgi filmlerinin içeriklerini inceleyebilir ve çocuğunuza uygun olup olmadığını değerlendirebilirsiniz. Ayrıca çocuğunuza kişisel bilgilerini internette başka biriyle ya da çevrimiçi bir sitede paylaşmaması yönünde bilgiler verebilirsiniz. Çocuğunuza internette dolaşan her bilginin doğru olmadığını, iyi ya da kötü videolar olduğunu, üzücü veya korkutucu bir video gördüğünde sizinle paylaşabileceğini söyleyebilirsiniz. Birçok oyun ve uygulamada, karakter kostümleri ve yeni seviyeler gibi şeyler için uygulama içi satın alımlar bulunur.
‘İnsanlar para kazanmak için interneti kullanıyor ve onlara paramızı yanlışlıkla vermemeye dikkat etmeliyiz’ gibi bir şey söyleyerek çocuğunuza bunları öğretebilirsiniz. ‘Ekranda bir şey çıkarsa tıklamayın. Gel ve bana anlat’ diyebilirsiniz.
Yaşadığımız dönemde çocukların telefon tablet gibi teknolojik aletlerden tamamen uzak kaldığı bir ortam yaratmak oldukça zorlu. Ancak ebeveyn kontrolü ve ailece belirlenen kurallar ile çocukların teknolojik aletleri güvenli ve sağlıklı bir şekilde kullanması sağlanabilir.
Elif Şimşek
Psikolog
